مجموعه جزوات گروه نویسندگان زیست شناسی آلاخونه 
نکات مربوط به دستگاه درون ریز و هورمون ها
-
هیپوفیز:
هیپوفیز مرکزی در مغز است که به طور کلی سه بخش دارد:
هیپوفیز پسین :
سلول های عصبی ( نورون ) های هیپوتالاموس آکسون های بلندی دارند که تا هیپوفیز پسین ادامه دارد و هورمون های ADH (ضد ادراری) و اوکسی توسین ( تسهیل کننده زایمان ) را در جسم سلولی خود ساخته ( هیپوتالاموس ) و توسط این آکسون ها به هیپوفیز پسین منتقل و ذخیره می شود و در صورت نیاز از هیپوفیز پسین ترشح می شوند
هیپوفیز پسین خودش هیچ هورمونی را نمی سازدهورمون آزاد کننده و مهار کننده تاثیری بر ترشح هورمون های ضد ادراری و اوکسی توسین از هیپوفیز پسین ندارند هورمون (ضد ادراری ) باعث غلیظ تر شدن ادرار می شود یعنی باعث رقیق تر شدن خون می شود و باز جذب آب در کلیه افزایش می یابد باز جذب آب در همه ی جای نفرون و لوله جمع کننده ادرار به جز بالارو هنله و پیچ خورده نزدیک و پیچ خورده دور انجام می شود هورمون ضد ادراری با مکانیسم خود تنظیمی منفی تنظیم می شود یعنی اگر آب پلاسما کاهش یابد ترشح آن بیشتر می شود اوکسی توسین هنگام زایمان ترشح می شود و سبب انقباض رحم برای خروج جنین می شود و هم چنین خروج شیر از غده های پستانی میشودهیپوفیز پیشین :
بیشترین تعداد هورمون های هیپوفیز از این بخش ترشح می شود و ساختار غده ای دارد و برخلاف هیپوفیز پسین خودش هورمون ترشح می کند و تحت تاثیر هورمون های آزاد کننده و مهار کننده هیپوتالاموس است .پرولاکتین موجب ساخته شدن شیر در غدد شیری می شود ( شیر سازی ) ولی اوکسی توسین فقط موجب خروج شیر از غدد شیری می شود ( شیر دهی )
دقت کنید هورمون تحریک کننده غده فوق کلیه فقط بر ترشح هورمون های بخش قشری نقش دارد ( آلدوسترون و کورتیزول ) و بر بخش مرکزی فوق کلیه بی تاثیر است
از بین هورمون های هیپوفیز ؛ همه ( پروتئینی) هستند هیپوفیز مرکزی :
همانند بخش پیشین ساختار غده ای دارد ولی هنوز کار مشخصی برای آن ها کشف نشده است و وستیجیال محسوب می شود
@pouryarahimiغده فوق کلیه :در روی هر کلیه یک غده به نام فوق کلیه وجود دارد که هر غده شامل دو بخش قشری و مرکزی است و هورمون های تولیدی این غده مربوط به آماده کردن بدن برای حالت ستیز و گریز استبخش مرکزی فوق کلیه :هورمون های اپی نفرین (آدرنالین ) و نور اپی نفرین (نور آدرنالین ) و در حالت ستیز و گریز ترشح می شوند و موجب فعال شدن اعصاب سمپاتیک می شوند و آن هم موجب افزایش ضربان قلب ، افزایش فشار خون ، افزایش قند خون و افزایش جریان خون به سمت شش ها و قلب می شود
بخش قشری فوق کلیه :چندین هورمون ترشح می کند که موجب پاسخ دیرپا و طولانی تری به فشار روحی و جسمی می شوند و دو تای این هورمون ها عبارت هستند از : کورتیزول و آلدوسترون که هورمون های استروئیدی هستند هستند . این هورمون ها نسبت به هورمون های بخش مرکزی ، پاسخ دیرپا تر و آهسته تری نسبت به موقعیت های تنش زا می دهند
کورتیزول : مقدار انرژی در دسترس بدن را افزایش می دهد این هورمون با فعال کردن گلوکاگون موجب افزایش قند خون و هم چنین شکست پروتئین ها می شود
آلدوسترون : فشار خون را بالا می برد که این را با دفع بیشتر پتاسیم از کلیه و کاهش دفع سدیم از کلیه انجام می دهداگر مقدار آلدوسترون کم شود ، پتاسیم در خون تجمع می یابد و می تواند کشنده باشد در پیوند عضو برای ضعیف کردن سیستم ایمنی می توان از کورتیزول استفاده کردسلول های قشری فوق کلیه شبکه آندوپلاسمی صاف گسترده ای دارند چون هورمون لیپیدی تولید و ترشح می
کنند
@pouryarahimiهورمون و اندام درون ریز
هورمون :
هورمون ها موادی هستند که سلول های خاصی آن ها را به درون خون ترشح می کنند تا فعالیت سلول های دیگری را در بدن تنظیم کنند سلول هایی که تحت تاثیر هورمون ها قرار می گیرند هم سلول هدف نام دارندهورمون ها 4 عمل اصلی دارند که عبارت هستند از :
تنظیم فرایند های مختلف ازجمله رشد ، نمو ، رفتار و تولید مثل.
حفظ حالت پایدار بدن ، مانند ثابت نگه داشتن مقدار آب و نمک های مختلف در درون بدن.
وادار کردن بدن به انجام واکنش در برابر محرک هایی مانند ستیز و گریز. ایجادهماهنگی بین تولید ، مصرف و ذخیره انرژی.
همه هورمون ها باید از طریق خون به سلول هدف خود برسندهمه هورمون ها به عنوان پیک شیمایی هستند ولی همه پیک هایی شیمایی هورمون نیستند مثلا انتقال دهنده عصبی نظیر استیل کولین نیز پیک شیمایی محسوب می شونددستوری که هورمون به سلول هدف می دهد هم بستگی به نوع هورمون و هم به سلول هدف بستگی دارد ، مثلا ممکن است یک هورمون بر سلولی اثر کند و آن را وادار به پروتئین سازی کند ولی بر سلول دیگری اثر کند و موجب افزایش نفوذ پذیری غشاء آن شود.غده : اندامی است که سلول های آن موادی را از خود ترشح می کنندغده درون ریز : اندامی است که کار اصلی آن ترشح هورمون استغده های درون ریز انسان به ترتیب از بالا به پایین عبارت اند از: پینه آل ( اپی فیز ) ، هیپوتالاموس ، هیپوفیز ، تیروئید ، پاراتیروئید ، تیموس ، فوق کلیه ، پانکراس ( لوز المعده ) ، تخمدان ( در خانم ها ) بیضه ( در آقایان ) علاوه برغده های درون ریز اصلی برخی از اندام ها ترشح هورمون را به عنوان یکی از وظایف فرعی انجام می دهند مثل: مغز ، معده ، روده باریک وکلیه
غده های برون ریز : به غده ای گفته می شود که مواد خاصی را به درون ساختار های لوله مانند خود که مجرا نامیده می شود ترشح می کند و مجرا ، ماده ترشح شده را به قسمت های خاصی به درون یا بیرون بدن هدایت می کندغده های برون ریز بدن انسان
1-غده های بزاقی که باعث ترشح لیزوزیم ، موسین ، آمیلاز ( پتیالین ) می شوند و شامل غدد بناگوشی ، زیر آرواره ای و زیر زبانی هستند 2 - غدد اشکی که لیزوزیم ترشح می کند 3- پروستات 4- پستان 5-وزیکول سیمینال 6) غده های گوارشی معده که رنین و پپسینوژن ترشح می کنند 7- غده های عرقی 8-بخش برون ریز پانکراس که آنزیم گوارشی ترشح می کندهماهنگی فعالیت های بدن بر عهده دو دستگاه مهم است : 1- دستگاه عصبی 2- دستگاه درون ریز که پیک شیمیایی دستگاه عصبی ، انتقال دهنده های عصبی و پیک شیمایی دستگاه درون ریز، هورمون ها هستند باید دانست که بعضی از سلول های عصبی می توانند هورمون نیز تولید کنند ( مثل نورون های موجود در هیپوتالاموس ) و نیز بعضی از مواد شیمایی هم به عنوان هورمون و هم به عنوان انتقال دهنده عصبی باشند مثل اپی نفرین ( آدرنالین) که بعضی از جا نقش هورمونی دارد و برخی از موارد به عنوان انتقال دهنده عصبی عمل می کندنکات مربوط به دستگاه درون ریز و هورمون ها ( قسمت اول)
هورمون ها موادی هستند که سلول های خاصی آنها را میسازند و درون خون میریزند دقت کنید که همه ی هورمون ها به خون میریزندهمه ی هورمون ها پیک های شیمیایی اند وعلاوه بر هورمون ها انتقال دهنده های عصبی هم پیک های شیمیایی محسوب میشوندهر هورمون هنگام ورود به خون حداقل باید از ۲ غشا عبور کند یکی غشا سلول سازنده اش و یکی رگبرخی اندام ها غده نیستند ولی ترشح هورمون را به عنوان وظیفه فرعی انجام میدهند مثل :
کلیه : هورمون اریتروپویتین
روده باریک: هورمون سکرتین
معده : هورنون گاسترین
کبد : هورمون اریتروپویتینقسمت برون ریز پانکراس بیکربنات و آنزیم های گوارشی را از طریق مجرای مشترکی با صفرا وارد ابتدای دوازدهه میکنندتفاوت هورمون و انتقال دهنده عصبی :
هورمون وارد خون میشود و عمل کند و عمر طولانی دارد
انتقال دهنده عصبی وارد خون نمیشود و عمل سریع دارد و عمر کوتاهتری دارداغلب هورمون ها ( دقت کنید نه همه ی آنها) یا آمینو اسیدی( پروتئینی) ویا استروئیدی(لیپیدی) هستندهورمون های استروئیدی ساختاری مشابه کلسترول و ۴ حلقه ای دارند
@pouryarahimi -
نکات مربوط به دستگاه درون ریز و هورمون ها ( قسمت دوم)یک هورمون پروتئینی نمیتواند فقط از یک آمینو اسید عادی باشد و اگر قرار است که از یک آمینو اسید باشد آن هم باید تغییر یافته باشددر مورد سلول های هدف هورمون های پروتئینی پیک دومین AMP حلقوی است که ساختاری شبیه نوکلوئوتید استدقت کنید برخی سلول ها اصلا نمیتوانند سلول هدف هورمون های استروئیدی که گیرنده در داخل هسته دارند و هورمون های تیروئیدی که گیرنده های آنها هم داخل هسته است باشند چون اصلا هسته ندارند مثل اریتروسیت ها و پلاکت هااز هیپوفیز پیشین ۲ سیاهرگ خارج میشود و از هیپوفیز پسین یک سیاهرگ خارج میشودهیپوفیز پسین هیچ هورمونی را نمیسازد و ساختار غده ای نداردبه درون هیپوفیز پسین هم آکسون نورون ها وهم رگ حونی وارد میشود ولی به هیپوفیز پیشین فقط رگ خونی وارد میشودهورمون مهار کننده که در هیپوتالاموس ساخته شده و از هیپوفیز پسین ترشح میشود ترشح هورمون های هیپوفیز پیشین را کاهش میدهد نه اینکه ترشح را متوقف کندبا ترشح ADH از هیپوفیز پسین باز جذب آب از کلیه بیشتر شده و ادرار غلیظ تر میشود ولی خون رقیق شده هماتوکریت خون کاهش میابددقت کنید که هورمون پرولاکتین باعث تولید شیر در غده های شیری میشود ولی هورمون اوکسی توسین باعث آزاد شدن و خروج شیر از پستان میشودهورمون ADH که باعث باز جذب آب از نفرون میشود در همه نقاط نفرون گیرنده دارد به غیر از بالاروی هنله و پیچ خورده ی دور چون در این محل ها آب باز جذب نمیشود
@pouryarahimi -
نکات مربوط به دستگاه درون ریز و هورمون ها ( قسمت سوم)غده ی تیروئید غده ای شبیه به سپر است و در جلوی حنجره و نای و پشت اپی گلوت واقع شده استدر تیروئید دو نوع هورمون تولید میشود یکی هورمون های تیروئیدی T3 و T4 و هورمون کلسی تونینهورمون های تیروئیدی از افزوده شدن ید به آمینو اسید تیروزین ایجاد میشونددر پرکاری تیروئید یعنی هایپرتیروئیدیسم بی قراری ، اختلالات خواب ، افزایش ضربان قلب و کاهش وزن شایع استدر هایپر تیروئیدیسم با توجه به بی قراری و اختلال خواب فعالیت نورون ها بیشتر شده و فعالیت پمپ سدیم پتاسیم در غشا نورون بیشتر میشوددر کم کاری تیروئید یعنی هیپوتیروئیدیسم کمبود انرژی ، افزایش وزن و خشکی پوست شایع استهورمون کلسی تونین باعث کاهش میزان کلسیم خون میشود و در مواقعی که کلسیم خون بیش از اندازه باشد کلسیم اضافی تحت اثر این هورمون در بافت استخوانی ذخیره میشود۴ غده پاراتیروئید چسبیده به تیروئید ودر پشت آن قرار دارند و هورمونی را ترشح میکنند که عکس عمل کلسی تونین را انجام میدهد و در صورت کاهش کلسیم خون از طریق تجزیه بافت استخوانی و آزادسازی کلسیم آن و کاهش دفع کلسیم از کلیه میزان کلسیم خون را افزایش میدهد همچنین با فعال کردن ویتامین D باعث جذب بیشتر کلسیم از روده میشوددو غده ی فوق کلیه در هر فرد سالم وجود دارد که بر روی کلیه ها قرار گرفته اند و خود دارای دو بخش قشری و مرکزی هستنددر بخش مرکزی هورمون های پروتئینی اپی نفرین و نور اپی نفرین ساخته میشود که در پاسخ آنی به فشار های روحی-جسمی موثرنددر بخش قشری تعدادی هورمون از جمله هورمون های استروئیدی کورتیزول و آلدوسترون ساخته میشوند ودر پاسخ طولانی مدت و دیرپا در برار فشار های روحی-جسمی موثرندهورمون کورتیزول باعث افزایش انرژی در دسترس بدن میشود و ممکن است پروتئین ها را برای مصرف انرژی بشکند و موجب تضعیف سیستم ایمنی شودآلدوسترون دفع سدیم از ادرار را کاهش و دفع پتاسیم را افزایش میدهدو غلظت سدیم و فشار خون را زیاد میکنددر پیوند عضو برای تضعیف سیستم ایمنی گیرنده میتوان از کورتیزول استفاده کرد
@pouryarahimi -
نکات‌مربوط به دستگاه درون ریز و هورمون ها ( قسمت چهارم)پانکراس دارای دوبخش درون ریز و برون ریز است که بخش درون ریز آن جزایر لانگرهانس نام دارد و هورمون ترشح میکند و بخش برون ریز آن قویترین آنزیم های گوارشی و بیکربنات سدیم را میسازدپانکراس پایین تر از غده فوق کلیه و زیر طحال قرار گرفته استدر جزایر لانگرهانس پانکراس سه نوع سلول وجود دارد که برخی گلوکاگون و برخی انسولین را ترشح میکنند و نوع دیگر در محدوده کنکور نیستگلوکاگون هورمون پروتئینی است و افزاینده قند خون است واین عمل را از طریق آزاد کردن گلوکز به خون از گلیکوژن ذخیره ای کبد انجام میدهدانسولین هورمون پروتئینی است و کاهنده قند خون است که این عمل را از طریق افزایش ذخیره گلوکز به صورت گلیکوژن در کبد و ماهیچه ها انجام میدهدهورمون انسولین را از طریق مهندسی ژنتیک در باکتری هم تولید و به عنوان دارو برای بیماران دیابتی به کار برددر دیابت شیرین بازجذب گلوکز در پیچ خورده ی نزدیک نفرون که با مصرف ATP ( فعال) است ، کاهش میابددقت کنید که غده اپی فیز وستجیال نیست چون کار مشخصی دارد و آن هم ترشح هورمون ملاتونین استترشح بیشتر هورمون ها با خود تنظیمی منفی تنظیم میشود ولی در برخی موارد خود تنظیمی مثبت دیده میشود مثلا در اواخر مرحله فولیکولی در چرخه تخمدان ترشح LH با خود تنظیمی مثبت است و با افزایش استروژن ترشح LH بیشتر میشود
@pouryarahimi