نیمه عمر

[Succinate]

خب حالا به این بحث مهم میرسیم که آسون هم هست
خب وقتی بخشی از رواناب به درون زمین نفوذ میکنه و به ذرات خاک یا سنگ می چسبه به طوری که منافذ و فضاهای خالی از آب و هوا پر میشه به این منطقه، منطقه تهویه میگیم
بخشی از این آب نفوذی به قسمت های پایین تر میره تا به سنگ بستر برسه و منطقه اشباع رو به وجود میاره یعنی در منطقه اشباع بین منافذ و فضاهای خالی فقط و فقط آب وجود داره
سطح ايستابی مرز بین این دوتا منطقه هست یا یه طرف دیگه میتونه بگه اینکه سطح فوقانی منطقه اشباع که با لایه نفوذپذیر محصور شده
که سطح ایستابی در نقاط مرتفع در عمق بیشتر و در مناطق پست و دره ها در عمق کمتر قرار داره
ریشه گیاهان در منطقه تهویه قرار می گیره اگر بره تو منطقه اشباع گیاه غرقاب میشه و اتیلن ترشح میشه
عوامل موثر بر سطح ایستابی=
میزان بارش سالانه و فصلی
میزان نفوذ آب به میزان
تغییرات میزان بهره داری(آب های خروجی)
حاشیه مویینه نوار باریک مرطوبی هست که منطقه اشباع رو به بخش بالاش مرتبط می‌کند و این نوار در اثر نیروی جذب(مویینگی) از لایه اشباع زیر خودش منشا می گیره
مقدار نیروی حرکت مویینه ای در رسوبات دانه ریز خیلی بیشتر از رسوبات دانه درشت هست پس ضخامت حاشیه مویینه در رسوبات دانه ریز به 2 تا 3 متر هم میرسه اما در رسوبات دانه درشت تا چند میلی متر هست

@kosar-mottaghi

[Succinate]

می‌رسیم به بخش نفوذ پذیری و تخلخل
برای اینکه بتونیم ابخوان خوبی داشته باشیم رسوبات و سنگ ها باید فضاهای خالی و منافذ داشته باشن
1_این منافذ و فضاهای خالی از ابتدا تشکیل وجود داشتن(اولیه)
2_یا اینکه بر اثر شکستی، هوازدگی، انحلال رو عوامل دیگه به وجود اومده باشن(ثانویه)
منافذ اولیه مثل منافذ موجود در ماسه سنگ رسوبات رودخانه ای و انواع سنگ های رسوبی
منافذ ثانویه مثل غارهای آهکی که حاصل انحلال هستن یا منافذ موجود در گرانيت هوازده یا شکستی در سنگ رسوبی
برای بدست آوردن درصد تخلخل فرمول داریم:

اما فرق اصلی بین درصد تخلخل و نفوذ پذیری چیه؟
هر چقدر درصد تخلخل سنگ یا خاک بیشتر باشه آب بیشتری میتونه تو خودش نگه داره ولی تخلخل داشتن به این معنا نیست که بتونه آب رو به راحتی عبور بده مثلا چوب پنبه خیلییی تخلخل داره ولی آب رو عبور نمیده یا حتی رس ها بسیار متخلخل اند اما چون ذراتش ریزه نفوذ پذیری خیلییی کمی داره
اما نفوذ پذیری توانایی در انتقال و هدایت آب هست چیزی که تخلخل نداره
عواملی هم بر این ها تاثیر میزارن
عوامل موثر از تخلخل️
1_شکل رسوبات و سنگ ها
2_درجه سیمان شدگی
3_میزان هوازدگی
4_اندازه و ارایش دانه ها
5_تعداد درز و شکاف
عوامل موثر بر نفوذپذیری️
1_ارتباط منافذ
2_ارتباط آن ها باهم
بعضی سنگ ها، خاک ها و یا رسوبات تخلخل کم نفوذ پذیری زیاد دارن و یا بر عکس اما مثلا ماسه سنگ و رسوبات ابرفتی هم تخلخل و هم نفوذ پذیری خوبی دارن پس می تونن ذخایر نفت، آب و... داشته باشن
@kosar-mottaghi

[Succinate]

تو این پست انواع ابخوان رو میگم که انواع ابخوان رو با اینکه تو متوسطه اول یاد گرفتیم ولی خیلی مهمه
اصلا ابخوان چیه؟ لایه یا لایه هایی از رسوبات با سنگ های نفوذپذیر اشباع از آب در زیر زمین که بتونه. نسبتا آسان در آن حرکت کنه
کلا دو نوع ابخوان داریم️️
ابخوان آزاد

ابخوان تحت فشار

ابخوان آزاد️️
1_سطح ایستابی سطح بالایی منطقه اشباع رو تشکیل میده
2_فشار در سطح ایستابی برابر فشار اتمسفر هست
ابخوان تحت فشار️️
1_در این ابخوان لایه نفوذپذیر بین لایه های نسبتا نفوذناپذیر قراره گرفته
2_فشار در سطح فوقانی منطقه اشباع بیشتر از فشار اتمسفر هست
در ابخوان تحت فشار سطح ایستابی نداریم، سطح پیزومتریک داریم
حالا سطح پیزومتریک چیه؟ وقتی چاهی در لایه آبدار تحت فشار حفر بشه تراز آب در چاه نشانگر سطح پیزومتریکه
حالا اگر این چاه رو در لایه آبدار آزاد حفر کنیم تراز آب نشان دهنده سطح ایستابی هست
حالا منطقه تغذیه در ابخوان تحت فشار چیه؟ منطقه ای هست که آب باران از قسمتی از لایه نفوذپذیر در که در سطح زمین بیرون زدگی داره وارد ابخوان تحت فشار میشه(منطقه ای که ابخوان تحت فشار رو تغذیه میکنه)
و توجه کنید هر چقدر از منطقه تغذیه به منطقه تخلیه میریم شوری آب بیشتر میشه(در هر دو نوع ابخوان)️به دلیل اینکه مسافت زیادی رو طی کرده و املاح و نمک زیادی رو در خودش حل کرده
چاه ارتزین چیه؟ وقتی که سطح ایستابی یا سطح پیزومتریک بالاتر از سطح زمین باشه اگر چاهی رو حفر کنیم آب خود به خود از دهانه چاه بیرون می ریزه که به خوبی تو شکل ها نشون داده شده
خب حتما تو شکل ابخوان تحت فشار به گسل توجه کردیداما این گسل یعنی چی؟
اگر در ابخوان تحت فشار آب از راه شکستی های طبیعی(مانند گسل) به سطح زمین راه پیدا کنه چشمه به وجود میاد
اما در ابخوان آزاد اگر سطح ایستابی با سطح زمین برخورد کنه️تشکیل چشمه و گاهی برکه
اگر سطح ایستابی بر سطح زمین منطبق بشه️باتلاق و شوره زار

@kosar-mottaghi

[Succinate]

عواملی بر تشکیل ابخوان و نوع آن اثر میزارن️
1_شرایط آب و هوایی
2_تخلخل
3_میزان نفوذپذیری
4_شیب زمین
5_ساختمان زمین شناسی
6_نوع سنگ و رسوبات️
ابرفت و سنگ های آهکی حفره دار(آهک کارستی) قابلیت تشکیل ابخوان رو دارن و معمولا چشمه پر آب و دائمی رو به وجود میارن
اما شیل ها، سنگ های دگرگونی و آذرین ابخوان خوبی تشکیل نمیدن در واقع معمولا ابخوان اصلا تشکیل نمیدن اگر هم بدن با آبدهی کم و فصلی به وجود میارن
کارست:پدیده خوردگی و انحلال توده های کربناتی مثل آهک، دولومیت و یا سنگ گچ و همچنین به حفره و غارهای زیر سطحی هم گفته میشه
@kosar-mottaghi

[Succinate]

آب ها از نظر تجدید پذیری به دو تا دسته تقسیم میشن
1_اب های تجدید پذیر
2_اب های تجدید ناپذیر

آب های تجدید پذیر️آبی که در مقیاس زمانی معین پس از مصرف انسان از طریق چرخه آب دوباره جایگزین می شود
آب تجدید ناپذیر️آبی که پس از مصرف جایگزین نمیشه(ایزی ایزی تامام تامام)
اما به دلیل بحران کمبود آب به خصوص در یه سری از کشور ها مثل ایران به دلیل عدم رعایت در مصرف، باید میزان بهره برداری از منابع آب کمتر از تغذیه باشه اما در بعضی کشور ها از آب فسیلی هم استفاده میشه
آب فسیلی چیه؟️از اسمش هم معلومه اب خیلی قدیمی هست که در طی چند هزار سال در اعماق زمین رفته و محبوس شده و دیگه حتی تو چرخه آب نیست
@kosar-mottaghi

[Succinate]

خب کشور ها برای کنترل مصرف آب یعنی دقیق تر برای اینکه میزان بهره برداری از میزان تغذیه کمتر باشه از بیلان آب(ترازنامه آب) استفاده میکنند
فرمول بیلان آب️

I=مقدار آب ورودی
O=آب خروجی
اگر مقدار آب ورودی از آب خروجی بیشتر️بیلان مثبت
اگر مقدار آب ورودی از آب خروجی کمتر️بیلان منفی
@kosar-mottaghi

[Succinate]

سلام می‌رسیم به بحث مخروط افت
خب اول از همه مخروط افت چیه؟️
با حفر چاه و بهره برداری آب سطح ایستابی در آبخوان آزاد یا سطح پیزومتریک در آبخوان تحت فشار، در اطراف چاه پایین میره و افتادگی مخروطی شکلی ایجاد میشه که بهش میگیم مخروط افت
برای مخروط افت 3 تا حالت رو یاد می گیریم(البته عکس یک حالت تو کتاب بود ولی 3 تا لازمه)

حالت 1

در صورتی که مجاورت یک چاه در حال استفاده یک لایه نفوذ ناپذیر وجود داشته باشه در اثر پمپاژ آب چاه مخروط افت شکل نامتقارنی پیدا خواهد کرد

حالت 2

در صورتی که مخروط افت چاه با یک منبع آلاینده(مثل چاه فاضلاب) بر خورد بکنه آلودگی از چاه فاضلاب به سمت مخلوط افت رفته و بعد به سمت چاه بهره برداری میره

حالت 3

اگر مخروط افت دو چاه بهره داری با هم تلاقی داشته باشن میزان افت در حد فاصل 2 چاه دو برابر میشه و این روند باعث به کم شدن دبی هر دو چاه میشه
@kosar-mottaghi

ببخشید که عکس ها کیفیت آنچنانی ندارن چون باید از رو جزوه ام می گرفتم

[Succinate]

سلام
خب با بیلان مثبت و منفی آشنا شدیم
در برخی مناطق کشور برداشت بی رویه آب که منجر به بیلان منفی شده، باعث فرونشست زمین شده
و از پیامدهای بیلان منفی فرونشست زمین هست
کلا دو جور فرونشست زمین داریم:
1_فرونشست سریع که به شکل یه فروچاله ایجاد می شود️️️

2_فرونشست آروم و نامحسوس به صورت نشست وسیعی در منطقه با همراه ترک و شکاف در سطح زمین️️️

فرونشست زمین️خسارت فراوان به زیر بناها و سازه های زمین کشاورزی وارد میشه(البته می تونه وارد کنه وارد کردنش قطعی نیست)
همچنین باعث کاهش غیر قابل برگشت بخشی از منابع آب زیر زمینی میشه چون قسمتی از رسوبات از دست رفته، کاهش نفوذ پذیری خاک، بیابانی شدن محیط، تغییر شیب رودخانه های مسیر و اختلال در بهره برداری از منابع آب
با تغذیه مصنوعی ابخوان می تونیم جلو فرونشست رو بگیریم️یعنی مصرف بی رویه آب کنترل میشه و بیلان منفی نداریم یا کمتر میشه
اما تغذیه مصنوعی ابخوان چیه؟
زمانی که آب ورودی به آب های زیر زمینی توسط انسان انجام میشه
(عکس های کتاب رو نفرستادم چون زیاد مشخص نبود)
@kosar-mottaghi

[Succinate]

آلودگی منابع آب زیر زمینی
علاوه بر اینکه مقدار املاح و ترکیبات شیمیایی آب زیر زمینی در کیفیتش موثر هست،بعضی از آلودگی هایی از طرف انسان به آب زیر زمینی وارد میشه
دو نوع منابع آلوده کننده آب زیر زمینی داریم:️️
1_نقطه ای️مواد آلوده کننده از یک نقطه مشخص مثل یک چاه فاضلاب به طور مستقیم وارد آب زیر زمینی میشه
2_غیر نقطه ای️مواد آلوده کننده به وسیله رواناب آبی که خودشم آلوده اس از زمین کشاورزی، مراتع و... به زمین نفوذ و بعد وارد آب زیر زمینی میشه
حریم منابع آب
آب ها از دو نظر کیفی و کمی در معرض خطرن
کیفی️کیفیت آب به وسیله انواع کود شیمیایی،فاضلات شهری و صنعتی و... در خطرن
کمی️مقدار آن ها از طریق بهره برداری زیاد و بی رویه در معرض خطر هست
یکی از روش های حفاظت از منابع آب زیر زمینی،تعیین حریم هست
با توجه به اینکه آب زیر زمینی به دو صورت کیفی و کمی در معرض خطر هست حریم کیفی و حریم کمی داریم
حریم کمی️ارتباط مستقیمی با بهره برداری داره و حریم کمی با توجه به گسترش مخروط افت پس از بهره برداری تعیین میشه(البته توضیح خود کتاب رو هم حتما حتما بلد باشید)
حریم کیفی️به صورت پهنه های حفاظتی تعریف میشه و معمولا سه بخش داخلی، میانی و بیرونی داره
پهنه حفاظتی:محدوده ای در اطراف چاه که مواد آلاینده قبل از رسیدن به چاه از بین میرن
هر کدام از بخش های پهنه از ورود موادی جلوگیری میکنن

بخش بیرونی️ورود نیترات، فلزات سنگین، ترکیبات آلی و مواد پرتوزا
بخش میانی️همون بخش بیرونی+هیدروکربن ها
بخش داخلی️هر نوع فعالیت انسانی که باعث آلودگی شه
@kosar-mottaghi

[Succinate]

سلام بعد یه مدتی اومدم
میریم به مباحث خاک فصل
خاک محصول نهایی هوازدگی هست و با توجه به اینکه سطحی ترین قشر زمین هست به طور دائم در معرض خطرات فیزیک،شیمیایی و زیستی قرار می گیره
اما خب هوازدگی چیه؟️️
تاثیر عوامل فیزیکی،شیمیایی و زیستی بر سنگ های سطح زمین و تخریب شون رو هوازدگی میگیم و توجه کنید در هوازدگی، مواد هوازده جا به جا نمیشن(البته برای المپیاد در نظر بگیرید که یکمی جا به جایی هست به مقدار خیلی کم️️)
اما هوازدگی به سه دسته 1_فیزیکی2_شیمیایی3_زیستی تقسیم میشه البته بیشتر فیزیکی و شیمیایی رو در نظر می گیریم
و عواملی بر این هوازدگی ها هم تاثیر میزارن
هوازدگی فیزیکی️️
خرد شدن سنگ ها به طریق فیزیکی بدون تغییر شیمیایی آن ها(مثلا من یه کاغذ رو هی با قیچی ببرم بالاخره همون کاغذه فقط کوچیک تر شده)
عوامل موثر بر هوازدگی فیزیکی️️
1_آب
2_تغییرات دمای هوا
3_ریشه گیاهان
هوازدگی شیمیایی️️
خرد شدن سنگ ها همراه با تغییر ترکیب شیمیایی آن ها(مثلا یه کاغذ رو آتیش بزنیم)
عوامل موثر بر هوازدگی شیمیایی
1_آب(نیازمند آب هست پس در مناطق گرم و مرطوب از سرد و خشک بیشتره،رطوبت هوا کمکش میکنه)
2_اکسایش
3_اسید های ترشح شده از گیاهان و جانوران(پس گیاهان و جانوران در هوازدگی شیمیایی نقش دارن)
@kosar-mottaghi

[Succinate]

این شکل مهمه چون توش مثال های هوازدگی اومده
الف)فیزیکی(️ اسمش هم پوست پیازیه البته المپیادی ها این رو فیزیکی شیمیایی در نظر بگیرن اما چون تو متوسطه اول به عنوان فیزیکی بود واس کنکور فیزیکی در نظر می گیریم️)
ب) شیمیایی
پ)زیستی
هوازدگی فواید و معایبی هم داره️️
فواید️ایجاد خاک که محل کشت گیاهان و زندگی جانداران هست
معایب️تخریب سنگ نمای ساختمان، مجسمه ها، پوسیده شدن درب های فلزی، ریزش تونل و....
@kosar-mottaghi

[Succinate]

این پست پاک شده!

[Succinate]

سلام به همگی
خب بعد اینکه فهمیدیم خاک چگونه بدست میاد ساختار خاک رو بررسی می کنیم
️خاک از دو بخش تشکیل شده1_بخش آلی2_بخش معدنی
بخش آلی️حاصل از تجزیه باقی مانده های گیاهان و اجساد جانوران بعد از مرگ شون هست که البته به این بخش هوموس یا گیاخاک هم میگیم و هر چقدر مقدار این بخش در خاک بیشتر باشه آب بیشتری رو جذب میکنه
بخش معدنی️این بخش شامل عناصر و کانی هاست. عناصری مثل نیتروژن، فسفر، کلسیم و... و کانی هایی مثل رسی،کوارتز و...
ذرات تشکیل دهنده خاک بر اساس اندازه 3 دسته می شوند️
درشت دانه️خاک های شینی
متوسط دانه️ماسه و لای(سیلت میگن مخصوصا تو تست ها)
ریز دانه️خاک های رسی
هر چقدر که ذرات یک خاک ریز باشه یا از ذرات ریز بیشتری ساخته شده باشه آب بیشتری رو جذب میکنه
خاک های طبیعی معمولا ترکیبی از این هر 3 دسته هستند
چرا؟️️️
چون خاک های شنی آب رو به راحتی عبور می دهند یعنی زهکشی خوبی دارند اما برای رشد گیاهان خوب نیست چون تا گیاه مواد نیازش رو جذب کنه دیگه آب و مواد مورد نیازش رفتن
و همچنین خاک های رسی بسیار ریز دانه اند و فضای بین شون خیلی خیلی ریزه و گردش آب و هوا خوب انجام نمیشه
البته خاک لوم هم داریم
خاک لوم️حاوی ماسه، سیلت و رس که خاک دلخواه کشاورزان و باغبان هاست
مخلوط مناسب خاک ماسه ای،رسی و کود مناسب یا گیاخاک ترکیب مناسبی که موجب حاصل خیزی خاک میشه
@kosar-mottaghi

[Succinate]

سلام می رسیم به بخش نیم رخ خاک
اول از همه بگم که تو این عکس کتاب افق های خاک رو نشون داده شده که 4 تا هستن البته در بیشتر نیم رخ های خاک این افق ها دیده میشن اما خب خاک های مناطق مختلف باهم فرق دارن(تو یه پست دیگه در موردش میگم)
افق A️️
بالاترین لایه خاک
حاوی هوموس فراوان و یکمی رس و ماسه
چون هوموس فراوانی داره باعث رنگ سیاه و خاکستری این بستر میشه
ریشه گیاهان در این افق هستن
یه نکته ترکیبی و یادآوری️گفته بودم در منطقه تهویه ریشه گیاهان قرار داره و ریشه گیاهان در افق A هستن پس می تونیم بگیم افق A در حالت تهویه قرار می گیره
افقB(خاک میانی) ️️
حاوی رس، ماسه و شن بیشتر و یکمی هوموس
عناصر شسته شده از افق A با افق B می روند
افقC(خاک زیرین)️️
در این افق سنگ های اولیه زیاد تغییری نکردن و به صورت قطعات خرد شدن(تو عکس هم معلومه خیلی خرد و ریز نیستن)تجزیه و تجزیه و هوازدگی کم
سنگ بستر️️
در زیر افق C هست و پایین ترین قسمت نیم رخ خاک هست و تخریب و... ندارد
@kosar-mottaghi

[Succinate]

این پست پاک شده!

[Succinate]

خب یه سری نکات ریز و کوچیک در مورد خاک️
1️⃣خاک های مناطق مختلف از نظر %(#ff0000)[رنگ،بافت،ضخامت و ترکیب شیمیایی] تفاوت دارد
2️⃣خاک حاصل از تخریب سیلیکات ها و سنگ های فسفاتی ارزش کشاورزی خوبی دارن و حاصل خیزن چون دارای عناصر متنوع و مورد نیاز گیاهان هستند
3️⃣اما خاک حاصل از تخریب سنگ های دارای کانی های مقاوم مثل کوارتز فاقد ارزش کشاورزین و این خاک ها غالبا شنی یا ماسه اند(تو پست های قبلی گفتم که چرا خاک شنی یا ماسه ای برای کشاورزی خوب نیست)
4️⃣فرایند تشکیل خاک بسیار کند هست
پ. ن:برای کانی های مقاوم یه جدول هست می فرستم المپیادی حتما حتما بلد باشن حرفه ای بلد باشن ولی کنکوری ها بهتره بدونن کدوم ها مقاوم اند)
@kosar-mottaghi

[Succinate]

این همون جدولی بود که گفتم
المپیادی ها خوب بلد باشید با این بخش ترکیب میدن

[Succinate]

مقایسه خاک های مناطق مختلف
%(#ff0000)[مناطق معتدل] ️️
1️⃣میزان بارندگی به اندازه ای هست که میتونه خاک های ضخیمی ایجاد کند
2️⃣به علت رشد فراوان گیاهان در این نواحی مقدار هوموس فراوان است
مقدار گیاخاک️، ضخامت خاک️

%(#ff0000)[مناطق حاره ای یا استوایی]️️
1️⃣در این مناطق به علت دمای بالا و بهرام فراوان،خاک ضخیمی داریم
2️⃣مقدار هوموس زیاد است
مقدار گیاخاک️، ضخامت خاک️
@kosar-mottaghi

[Succinate]

%(#ff0000)[مناطق قطبی]
1️⃣ضخامت خاک کم است به این دلیل که سطح زمین پوشیده از یخ است و مانع هوازدگی و تشکیل خاک می شود
2️⃣چون پوشش گیاهی در این مناطق کم هست گیاخاک کمی هم داره
مقدار گیاخاک️،ضخامت خاک️

%(#ff0000)[مناطق بیابانی]
1️⃣در این مناطق هوازدگی شیمیایی کم و فرسایش بادی و آبی زیاد هست در نتیجه خاک این مناطق نازک و تکه تکه هست
2️⃣و خب خاک این مناطق برای رشد گیاهان مناسب نیست پس گیاخاک کمی داره
مقدار گیاخاک️، ضخامت خاک️
@kosar-mottaghi

[Succinate]

سلام می رسیم به آخرین مباحث فصل
%(#00f000)[فرسایش] ️فرایندی مدوام که ذرات خاک رو از بستر اصلی شون جدا و به مکان دیگه ای میبره %(#00f000)[(به کمک عوامل انتقال دهنده)]
کلا دو نوع فرسایش داریم️️
%(#0000f0)[طبیعی] ️توسط عواملی مثل آب های جاری،باد، یخچال، آب های زیر زمینی، جاذبه
%(#0000f0)[انسانی] ️فعالیت هایی مانند کشاورزی، معدن کاری، جاده سازی و بقیه فعالیت های عمرانی
البته انسان ها می تونند فرایند فرسایش رو کاهش یا افزایش بدهند اما هیچ هیچ وقت فرسایش متوقف نمیشه
اما فرسایش خاک ها چه پیامد و نتیجه ای داره؟ ️️
1️⃣کاهش سطح زیر کشت
2️⃣ته نشینی مواد د آبراهه و مخازن سد️ظرفیت آبگیری و کاهش ظرفیت مخزن
3️⃣کاهش حاصل خیزی زمین ها
@kosar-mottaghi