سفر به زمین🌍:فصل 1
-
خب حالا وقتشه که اول تیر ماه(اوج خورشیدی) و اول دی ماه(حضیض خورشیدی) رو با یکدیگر مقایسه کنیم
اول دی ماه️️
خورشید بر مدار راس الجدی(23/5درجه در نیم کره جنوبی) عمود می تابد
مناطق واقع بر عرض های جغرافیایی نزدیک 23/5درجه جنوبی طول شب و روز با هم برابر و 12 ساعت است
هر چه سمت مناطق قطب شمال بریم زاویه تابش خورشید مایل شده و طول روز کوتاه تر میشه
اول دی ماه در منطقه قطبی شمالی شب 24 ساعته وجود دارداول تیر ماه️
خورشید بر مدار راس السرطان (23/5درجه در نیم کره شمالی) عمود می تابد
مناطق واقع بر عرض های جغرافیایی نزدیک 23/5 درجه شمالی طول شب و روز با هم برابر و 12 ساعت است
اول تیر ماه مناطق قطبی شمالی رو به خورشید بوده و در این مناطق روز 24 ساعته یا همون خورشید نیمه شب رو شاهد هستیم -
موقعیت محور کره زمین
خب همون طور که می دونیم محور حرکت وضعی زمین با خط عمود بر صفحه حرکت انتقالی یه زاویه ای می سازن که 23/5 درجه است
که انحراف باعث پیدایش فصل و... میشه که تو قسمت حرکات زمین توضیح میدم براتون
اما این انحراف رو از روی این شکل بهتون توضیح میدم که مفهومش رو بهتر بفهمید
خب همون طور که می بینیم خط افقی محور حرکت انتقالی است که یه خط عمود بر اون کشیده(نقطه چین کشیده)
و یه خط دیگه هم داریم به اسم محور چرخش منظورش همون محور حرکت وضعی است و بین این خط عمود و محور حرکت وضعی یه انحراف محوری یا همون انحراف 23/5 درجه مون هست -
میرسیم به قسمت حرکات کره زمین
کلا زمین دو نوع حرکت داره️وضعی و انتقالی
حرکت وضعی️
1)چرخش زمین به دور محور خودش را حرکت وضعی میگیم(دور خودش میچرخه)
2)خلاف جهت عقربه های ساعت انجام میشه
3)نتیجه این حرکت ایجاد شب و روز تو نقاط مختلف زمین میشهحرکت انتقالی️
1)چرخش زمین روی مدار بیضی شکل به دور خورشید است
2)حرکت انتقالی هم مثل حرکت وضعی خلاف جهت عقربه های ساعت انجام میشه
3)حرکت انتقالی و انحراف 23/5 درجه ای محور زمین باعث پیدایش فصل ها می شود
انحراف 23/5 درجه ای محور زمین نسبت به خط عمود بر سطح مدار گردش زمین به دور خورشید،باعث میشه که مدت زمان شب و روز در عرض های مختلف جغرافیایی فرق داشته باشه
فقط در مدار استوا که مدار صفر درجه است مدت زمان شب و روز در تمام روزهای سال با هم برابره یعنی هر کدوم 12 ساعت
هر چقدر که عرض جغرافیایی بیشتر بشه اختلاف ساعت هم بیشتر میشه(رابطه مستقیم)
بخاطر کروی بودن کره زمین زاویه تابش خورشید در یک عرض جغرافیایی در طول سال فرق دارد همچنین در عرض های جغرافیایی گوناگون در یک زمان متفاوت است -
اما خب پیدایش فصل ها تو قسمت های مختلف کره زمین به چه صورتی انجام میشه؟!
کلا پیدایش فصل ها رو در دو نیمکره جنوبی و نیمکره شمالی جدا بررسی می کنیم
با توجه به این شکل️️
می تونیم بگیم 6 ماه سال یعنی موقعیت 1 و 2 نیمکره جنوبی بیشتر در معرض تابش خورشید قرار داره
یعنی در موقعیت 1 که حضیض خورشیدی است در نیمکره جنوبی تیر ماه میشه
اما 6 ماه بعدی یعنی موقعیت 3 و 4 نیمکره جنوبی کمتر در معرض تابش خورشید قرار می گیره
یعنی در قسمت اوج خورشیدی در نیمکره جنوبی دی ماه میشهخب شاید بگید خب معلومه وقتی به خورشید نزدیک تره فصلای گرم میاد وقتی دورتر فصلای سردتر میاد
اینم درسته!
ولی قضیه اینه تو نیمکره شمالی کاملا برعکسه!!
یعنی زمان حضیض خورشیدی در نیم کره شمالی اول دی ماه و زمان اوج خورشیدی در نیم کره شمالی اول تیر ماه است...
البته می تونیم بگیم در موقعیت 1 و 2 نیم کره جنوبی بیشتر در معرض تابش خورشید و در موقعیت 3 و 4 نیم کره شمالی بیشتر در معرض تابش خورشید است
و همچنین از این مطلب می تونیم بفهمیم اگر در نیم کره شمالی فصل پاییز است در نیم کره جنوبی فصل بهار رو داریم یا اگر در نیم کره شمالی فصل زمستان است در نیم کره جنوبی فصل تابستان رو داریم(و بر عکس شون) -
موقعیت تابش خورشید به زمین در فصل های مختلف
1)در ابتدای بهار و پاییز بر مدار استوا عمود می تابد
2)در طول بهار در نیم کره شمالی بر مدار های صفر درجه تا 23/5 درجه قائم میتابد
3)آخر خرداد ماه و اول تیر ماه حداکثر به روی مدار راس السرطان مستقیم تابش می کند
4)در طول تابستان دوباره تابش عمود بر مدارهای کمتر از 23/5 درجه شمالی تا مدار صفر درجه است
5)در طول پاییز در نیم کره جنوبی بر مدار های صفر درجه تا 23/5درجه تابش قائم داریم
6)در طول زمستان از 23/5 درجه نیم کره جنوبی تا مدار صفر درجه تابش قائم وجود دارد -
موقعیت مناطق آب و هوایی در کره زمین
خب باید بگم که این قسمت تو کتاب گفته نشده اما ازش تست دیده شده
شاید مد نظر طراح کنکور هم قرار بگیره
برای همین نکاتش رو براتون میزارم
با توجه به زاویه تابش خورشید بر سطح زمین سه منطقه با شرایط اقلیمی متفاوت وجود دارد
️منطقه گرمسیر️
1️⃣از مدار راس السرطان تا مدار راس الجدی
2️⃣فقط تابستان دارد،امکان تابش عمودی خورشید بر این منطقه وجود دارد
3️⃣میانگین دمای هوا بیش از 20 درجه سانتی گراد است
️منطقه معتدله️
1️⃣از عرض جغرافیایی 23/5تا 66/5 درجه شمالی و جنوبی
2️⃣چهار فصل در این منطقه وجود دارد
3️⃣میانگین دمای هوا 8 تا 20 درجه سانتی گراد است
️منطقه سرد قطبی️
1️⃣ازعرض جغرافیایی 66/5 تا 90 درجه شمالی(شمالگان) و 66/5 تا 90 درجه جنوبی(جنوبگان)
2️⃣فقط فصل زمستان دارد
3️⃣میانگین دمای هوا کمتر از 8 درجه سانتی گراد است -
تکوین زمین و آغاز زندگی در آن
چگونگی تشکیل سنگ کره،هوا کره، آب کره و زیست کره
1️⃣حدود 6 ميليارد سال قبل، بانخستین تجمعات ذرات کیهانی منظومه شمسی شکل گرفت
2️⃣ 4/6 میلیارد سال قبل، سیاره زمین به صورت کره مذاب تشکیل شد و در مدار خودش قرار گرفت
3️⃣ 4 میلیارد سال قبل سنگ های آذرین به عنوان نخستین اجزای سنگ کره تشکیل شدن،خب می دونیم سنگ های آذرین از انجماد مواد مذاب به وجود میان...واس همین اولین اجزای سنگ کره هستن
4️⃣گاز های مختلف اکسیژن، کربن، نیتروژن و هیدروژن بخاطر فوران های آتشفشانی از زمین خارج شدند و هواکره به وجود اومد
5️⃣با گذشت زمان کره زمین سرد شد و بخار آب موجود به صورت مایع در اومد و آب کره تشکیل شد
6️⃣زمانی که آب کره به وجود اومد با تشکیل اقیانوس ها و به سبب انرژی خورشید،زندگی تک سلولی ها در دریاهای کن عمق آغاز شد و در نتیجه زیست کره تشکیل شد
7️⃣با تشکیل آب کره و در نتیجه چرخه، سنگ های آذرینی که به وجود اومده بودن، فرسایش یافتند و سنگ های رسوبی تشکیل شدند
8️⃣و بعدش با حرکت ورقه های سنگ کره و ایجاد گرما و فشار زیااد در مناطق مختلف کره زمین باعث پدید اومدن سنگ های دگرگونی شدننکات این بخش
1️⃣جانداران از ساده به پیچیده آفریده شده اند
2️⃣ظهور خزندگان️اوایل دوره کربونیفر
3️⃣گسترش خزندگان️80_70 میلیون سال قبل️اواخر دوران پالئوزوئیک
4️⃣انقراض دایناسور ها️65 میلیون سال قبل️اواخر دوران مزوزوئیک و دوره کرتاسه -
سلام سلام
میرسیم به بخش باحال و جذاب سن زمین
کلا در زمین شناسی سن سنگ ها و پدیده ها به دو روش سن نسبی و سن مطلق تعیین می شوند
اما خب تعیین سن سنگ ها و پدیده ها چه اهمیتی داره؟!چه کمکی به ما میکنه؟؟
1️⃣بررسی تاریخچه زمین
2️⃣پیش بینی حوادث و منابع موجود در زمین
3️⃣پیش بینی حوادث احتمالی آینده
️تو پست های بعدی توضیحات سن نسبی و سن مطلق با تفاوت شون رو میگم️ -
سن نسبی
در تعیین کردن سن نسبی، ترتیب تقدم و تاخر پدیده ها با هم دیگه مقایسه می شود
مثلا بگیم لایه سنگ آهک از لایه ماسه سنگ جوان تر است
یا مثلا گسل موجود از لایه شیل قدیمی تر است
اما چجوری ترتیب تقدم و تاخر رو تعیین کنیم؟؟
یاد آوردی
اصول قابل استفاده در تعیین سن نسبی پدیده ها و لایه ها در زمین شناسی
1️⃣در توالی لایه های رسوبی،هر لایه از لایه بالایی خود قدیمی تر و از لایه پایینی خود جوان تر است(به شرط اینکه وارونگی نداشته باشیم)
2️⃣لایه های رسوبی به طور طبیعی هنگام تشکیل به صورت افقی ته نشین می شوند
3️⃣اگر در بین لایه های رسوبی گسل وجود داشت،گسل جوان تر است
4️⃣در صورتی که لایه های رسوبی توسط یک توده آذرین قطع شود،توده آذرین جوان تر و لایه های رسوبی قدیمی تر هستند
5️⃣اگر در میان یک توده سنگ،قطعه سنگی وجود داشته باشد، قطعه سنگی قدیمی تر و توده سنگ جوان تر است -
برای اینکه مبحث سن نسبی رو بهتر متوجه بشید و مفهومش رو عالی بفهمید دو تا مثال با هم حال میکنیم
️شکل الف️
خب تو شکل مون وارونگی نداریم
همون طور که گفتم لایه های به صورت افقی ته نشین می شوند و هر لایه از لایه بالایی قدیمی تر و از لایه پایینی جوان تر است پس:
1️⃣ماسه سنگ قدیمی ترین لایه اس(پایین ترین ماسه سنگ)
2️⃣بعدش لایه شیل(فقط شیل پایین رو میگم شیل بالا رو فعلا نرسیدیم)
3️⃣سنگ آهک(سنگ آهک پایینی)
4️⃣چین خوردگی در لایه 1 و 2 و 3
5️⃣ماسه سنگ
6️⃣سنگ آهک
7️⃣شیل
8️⃣نفوذ گرانیت(اونی که تقریبا صافه و گسل قطعش کرده) (مثلا یکی از راههایی که بفهمیم توده نفوذی جوان تره یا نه می تونیم این کار رو بکنیم که مثلا الان گرانيت روی لایه 1 اومده یعنی معلومه یا روی لایه 2 اومده و معلومه پس از اونا جوان تره اما تو لایه 7 معلوم نیست پس از اون قدیمی تره)
9️⃣شکستی(گسل)
ماسه سنگ
1️⃣1️⃣نفوذ گرانيت(اونی که تقریبا حلال شکله)
1️⃣2️⃣هوازدگی و تشکیل خاکشکل ب
مثل شکل الف وارونگی نداریم پس:
1️⃣شیل
2️⃣ماسه سنگ
3️⃣سنگ آهک
4️⃣ماسه سنگ
5️⃣سنگ آهک
6️⃣نفود گرانيت
7️⃣گسل
8️⃣هوازدگی و تشکیل خاک
تو این دو عکس گسل های انواعی داشتن که فعلا بهشون اشاره نمیکنم تا اینکه وقتش برسه نکاتش رو بزارم
ممکنه تو تست ها جوان ترین لایه هوازدگی و تشکیل خاک گفته نشه(تو اکثر تست ها فقط چند لایه برای سوال در نظر گرفته میشه و ترتیب شون رو مقایسه می کنیم) و اگر به این صورت بود مشکلی نیست -
در مورد تست های تعیین سن نسبی یه نکته ای رو بگم که خیلی بهتون کمک میکنه
تو تست سن نسبی اول برید تو گزینه ها رو ببینید دقیقا کدوم لایه ها رو مقایسه کرده
تو بعضی تست ها یه سری از لایه ها نادیده گرفته میشن اصلا تقدم و تاخر شون مهم نیست
واس همین یهویی نرید تو شکل تست و تقدم و تاخر رو مشخص کنید چون ممکنه همه شون نیازتون نشه
خودم این کار رو میکردم اول میرفتم گزینه ببینم چی رو مقایسه کرده همون رو چک میکردم که زمان کمتری هم گرفته شه -
سن مطلق(پرتو سنجی)
اما سن مطلق یعنی چه؟ چه تفاوتی با سن نسبی داره؟
در سن مطلق،سن واقعی سنگ یا پدیده مشخص میشه
اما چجوری می تونیم به سن واقعی شون برسیم؟
با استفاده از عناصر پرتوزا
اما خب ممکنه این سوال هم پیش بیاد چرا از عناصر پرتوزا استفاده میکنیم؟
چون سرعت تخریب شون ثابت هست و عوامل خارجی مثل فشار یا دما بر سرعت تخریب شون تاثیری نداره...
همون طور که تو شیمی خوندیم عناصر پرتوزا به صورت مداوم با یه سرعت ثابتی در حال واپاشی هستند
بعد از واپاشی به عناصر پایدار تبدیل می شوند...
و همین طور که می دونیم مدت زمانی که نصفی از یک عنصر پرتوزا به عنصر پایدار تبدیل میشه رو نیمه عمر میریم
برای بدست آوردن سن مطلق یه فرمول داریم️
سن نمونه=نیم عمر×تعداد نیم عمر
خب این جدول خیلییی مهم هست...
در واقع واس حل مسائل باید حفظ شون کنید
جدول رو یکم تحلیل کنیم...
خب برای تعیین سن مطلق نیم عمر نیازه...
اما عنصر پرتوزا یا عنصر پایدار چطور؟
تو مسائل ممکنه یدفعه عنصر پرتوزا در پدیده رو گفته شود یدفعه عنصر پایدار...
واس همین حفظ کردن اینکه عنصر پرتوزا بعد واپاشی کدوم عنصر پایدار میشه خیلی مهمه و تو حل مسائل کمک تون میکنه -
سلام سلام
️زمان در زمین شناسی️
می دونیم که مفهوم زمان در مقیاس و واحد های مختلف بسیار کاربردی است
اما واحد های زمانی بسیار بزرگتری داریم که خب استفاده آنچنانی ازشون نداریم
اما این واحد های زمانی بسیار بزرگ در زمین شناسی اهمیت زیادی دارند
که عبارت می شوند️️
عهد ️دوره️ دوران ️ائون(ابردوران)
از کوچک به بزرگ
اما چه عواملی معيار تقسیم بندی این واحد های زمان زمین شناسی است؟!
1️⃣ظهور یا انقراض گونه خاصی از جانداران
2️⃣حوادث کوه زایی
3️⃣پیشروی یا پسروی جهانی دریاها
4️⃣عصرهای یخبندان
و...
که یه جدول خیلی مهم برای این مبحث داریم حتما باید حفظ باشید
اما از این جدول چجوری تست میدن؟
خب بیشتر اوقات و تو تست های قشنگ این جدول رو با سن نسبی و انواع کنش ها و تنش ها ترکیب میکنن
به همین دلیل تو حل بیشتر تست ها در این مباحث بهتون کمک میکنه...
البته ممکنه از قسمت میلیون سال قبل هم در تست ها استفاده بشه بعید نیست برای همین ارقامش رو بلد باشید عالیه
نکات این بخش
پر کامبرین️آغاز حیات(تک سلولی ها و نرم تنانی با ساختار بدنی ساده)
ظهور نخستین خزندگان️دوران پالئوزوئیک️دوره کربونیفر
ظهور نخستین پستاندران️دوران مزوزوئیک️دوره تریاس
تنوع و گسترش پستاندران️دوران سنوزوئیک
دوره نئوژن+دوره پالئوژن️ترشیاری
پیدایش نخستین مهره داران️دوره اردوویسین
شروع زندگی در خشکی️سیلورین
ممکنه تو تست ها ماهی هایی که در دوران اردوویسین ظهور پیدا کردن، ماهی زره دار نامیده شوند که درسته
زمین شناسان عمر زمین رو به بخش هایی تقسیم کردند که از نظر زمانی مساوی نیستند
تریلوبیت ها همان بند پایان هستند -
برای مبحث زمان در زمین شناسی طراح ها از شکلتفسیر کنیددر قسمت تکوین زمین و آغاز زندگی در آن استفاده کنند
1️⃣تشکیل کره زمین
2️⃣تشکیل سنگ ها
3️⃣پیدایش نخستین سلول های هسته دار
4️⃣نخستین تریلوبیت
5️⃣پیدایش، گسترش و نابودی دایناسور ها
6️⃣نخستین فسیل های انسانی -
سلام سلاممم
امیدوارم حال تون خوب باشه
می رسیم به بخش مهم پیدایش اقیانوس ها
اما قبل اینکه به قسمت اصلی چرخه ویلسون برسیم انواع ورقه های سنگ کره و حرکات شون نسبت به همدیگه رو بررسی می کنیم
دو نوع ورقه سنگ کره داریم
1️⃣قاره ای
2️⃣اقیانوسی
چه تفاوتی با هم دارند؟!
سنگ کره قاره ای نسبت به سنگ کره ای قیانوسی ضخامت بیشتری داره
و چون ضخامت بیشتری چگالی کمتری داره
و همچنین سن ورقه های قاره ای خیلییی بیشتر از سن اقیانوسی هست
حدود سن و قدمت ورقه های قاره ای حدود 3/8 میلیارد سال هست اما سن و قدمت ورقه های اقیانوسی حداکثر 200 میلیون سال است
البته ممکنه بخشی از یک ورقه جنسش قاره ای باشه و بخش دیگش از جنس اقیانوسی باشه مثل ورقه هند
اما ممکن هم هست یک ورقه تمامش اقیانوسی یا قاره ای باشه -
انواع حرکت ورقه های سنگ کره نسبت به هم
سه نوع حرکت داریم️
1️⃣دور شونده(واگرا)
2️⃣نزدیک شونده(همگرا)
3️⃣امتداد لغز
حرکات دور شونده(واگرا)
خب همون طور که از اسمش پیداست در این حرکات ورقه های سنگ کره از هم دیگر دور می شوند
ورقه های دور شونده اقیانوسی️در این حرکت ها پوسته اقیانوسی جدید به وجود میاد مثل بستر اقیانوس اطلس
ورقه های دور شونده قاره ای️در محل شکاف روی قاره ها ماگمای داغ بیرون می ریزد مثلکوه های کنیا و کلیمانجارو(شرق آفریقا)حرکات نزیک شونده(همگرا)
در این حرکت هم ورقه های سنگ کره به یکدیگر نزدیک می شوند
همگرایی ورقه اقیانوسی_ورقه قاره ای️ورقه اقیانوسی به زیر ورقه قاره ای میره، یا به عبارتی فرورانش ورقه اقیانوسی به زیر ورقه قاره ای اما چرا؟چون ورقه اقیانوسی چگالی بیشتری نسبت به ورقه قاره ای دارد در نتیجه سنگ ها در اعماق به دلیل گرما و فشار ذوب می شوند و ماگمایی تولید می شود که ماگما درون زمین سرد می شود که باعث پدید اومدن سنگ آذرین درونی می شود یا به صورت آتشفشان های انفجاری فوران میکند(تو یه پست دیگه سنگ آذرین درونی دقیقا چی هست)
هم چنین باعث تشکیل دراز گودل اقیانوسی می شود و اگر فرورانش دیگه ادامه پیدا کنه باعث بسته شدن اقیانوس می شود مثل اقیانوس تتیس
همگرایی ورقه اقیانوسی_اقیانوسی️یک ورقه به زیر ورقه دیگه فرو می رود و مثل حالت قبل ورقه اقیانوسی با ورقه قاره ای ذوب اتفاق میوفتد البته با یه تفاوت اینکه در این شرایط فوران آتشفشان جزایر قوسی رو به وجود میاره
همگرایی ورقه قاره ای_قاره ای️حاصل این برخورد تشکیل کوه است همانندهیمالیا،زاگرس،اورال، آلپ و اپالاشو هم چنین رشته کوه زاگرس حاصل برخورد ورقه عربستان و ورقه ایران است
حرکت امتداد لغز
در برخی نواحی کره زمین حرکت ورقات به گونه ای هست که نه از هم دور می شوند که نه نزدیک می شوند
بلکه در امتداد هم می لغزند و فرسایش پیدا میکنند
بیشتر هم در بستر اقیانوس رخ می دهد
در این نواحی گسل های متعدد وجود دارند و زلزله های مکرر رخ می دهد -
و اما میرسیم به اصل مطلب درس
مراحل چرخه ویلسون
نخستین بار ساز و کار حرکت ورقات سنگ کره که تو پست های قبلی گفتم توسط دانشمند کانادایی به اسم توزو ویلسون در قالب چرخه ویلسون مطرح شد
این چرخه 4️⃣ مرحله دارد
مرحله بازشدگی
در این مرحله حرکت واگرا داریم
در این قسمت تحت تاثیر جریان های همرفتی سست کره(ممکنه از واژه کنوکسیونی هم در تست ها استفاده شود) بخشی از پوسته سنگ کره قاره ای شکافته میشه و مواد مذب سست کره صعود می کنند و به سطح زمین می رسند که این پدیده در شرق آفریقا یا همان کوه های کنیا و کلیمانجارو اتفاق افتاد
مرحله گسترش
در این مرحله در محل شکاف، مواد مذاب خارج شده به بستر اقیانوس می رسند و پشته های اقیانوسی تشکیل می شوند و پوسته جدید که تشکیل شد به طرفین حرکت می کنند و در نتیجه بستر اقیانوس افزایش پیدا می کند مثل بستر اقیانوس اطلس که نتیجه دور شدن آمریکای جنوبی از آفریقا است یا می تونیم به دریای سرخ که نتیجه دور شدن عربستان از آفریقا است اشاره کنیم
مرحله بسته شدن
در این مرحله حرکات همگرا داریم که خب در اثر این حرکت ورقه اقیانوسی به زیر ورقه قاره ای مجاورش می رود که همان طور که اشاره شد باعث تشکیل دراز گودال اقیانوسی می شود و اگر ادامه پیدا کند در نهایت اقیانوس بسته می شود
مرحله برخورد
با ادامه پیدا کردن و بسته شدن اقیانوس، ورقه ها با هم برخورد می کنند و رسوبات فشرده می شوند پس رشته کوهایی ایجاد می شوند مثل هیمالیا که اثر برخورد هندوستان به آسیا است و یا زاگرس که برخورد عربستان به ایران است