نقش های تبعی
-
نقش‌های کلمات، به‌طورکلّی بر چهار دسته‌اند:
%(#24a1a8)[۱- نقش‌های اصلی: نهاد، فعل، مفعول، متمّم و مسند...]
%(#24a83e)[۲- نقش‌های فرعی: قید، منادا]
%(#a87a24)[۳- نقش‌های وابسته: مضافٌ‌الیه، صفت]
%(#7a24a8)[۴- نقش‌های تَبَعی: بدل، معطوف، تکرار]
**%(#fa0f0f)[بدل:]**
گروه اسمی‌ای است که گروه اسمی پیش از خود را توضیح می‌دهد و می‌تواند جایگزین آن شود و از نقش گروه اسمی پیش از خود، تبعیت می‌کند؛ نمونه:
فردوسی، شاعر حماسه‌سرای ایران، در قرن چهارم می‌زیست.
شاعر حماسه‌سرای ایران، بدل است.
️%(#fa0f0f)[نکته]: بدل در شعر معمولاً به صورت ضمیر مشترک «خود»، «خویش» یا «خویشتن» به کار می‌رود که آن را بدل تأکیدی می‌گویند؛ نمونه:
واژه‌های «خود» و «خویشتن» در بیت زیر، نقش بدل دارند:
او را خود التفات نبودی به صید من
من خویشتن اسیر کمند نظر شدم
یا:
ما خود نمی‌رویم دوان از قفای کس
آن می‌برد که ما به کمند وی اندریم**%(#0f61fa)[معطوف:]**
گروه اسمی‌ای است که پس از حرف عطف می‌آید و از نقش گروه اسمی پیش از خود تبعیت می‌کند؛ نمونه:
مولوی و سعدی در قرن هفتم می‌زیستند.
«سعدی» معطوف است.️%(#fa0f0f)[نکته:]
اگر بیش از یک معطوف داشته باشیم، به جای حرف عطف، ویرگول به کار می‌رود.
فردوسی، سعدی، مولوی و حافظ بزرگ‌ترین شاعران ایرانی هستند.نمونه‌هایی از معطوف در شعر:
بر حدیث من و حُسنِ تو نیفزاید کس
حد همین است، سخندانی و زیبایی رایا:
نفاق و زَرق نبخشد صفای دل، حافظ
طریق رندی و عشق اختیار خواهم کردیا:
عشق و شباب و رندی مجموعه‌ی مراد است
چون جمع شد معانی، گوی بیان توان زد**%(#faa80f)[تکرار:]**
یک واژه برای تأکید، در یک نقش، تکرار می‌شود؛ نمونه:
سیب آوردم سیب
سیب، که نقش مفعول دارد، برای تأکید، تکرار شده‌است.نمونه‌هایی از تکرار در شعر:
شاد زی با سیاه‌چشمان شاد
که جهان نیست جز فسانه و بادیا:
دریغ و درد که تا این زمان ندانستم
که کیمیای سعادت، رفیق بود رفیقیا:
یکی را ساخت شیرین‌کار و طنّاز
که شیرینی تو، شیرین، ناز کن نازیکی را تیشه‌ای بر سر فرستاد
که جان می‌کَن که فرهادی تو، فرهاد️%(#fa0f0f)[نکته:]
هر نوع تکرار واژه را نمی‌توان نقش تبعی تکرار دانست؛ در نقش تبعی تکرار حتماً باید یک واژه برای تأکید، در همان نقش، تکرار شده باشد.
دانش-آموزان-آلاء دانش-آموزان-نظام-جدید-آلا دانش-آموزان-نظام-قدیم-آلا ریاضیا تجربیا
