معنی بیت

[danial hosseiny]

سلام بچه‌ها. ️
مدتها بود تو فکرش بودم که به یه شکل و نحو ساده و راحتی بتونم بهتون توی یادگرفتن افاعیل عروضی و تشخیصش کمک کنم.
اصن شاید براتون سؤال بشه که یادگرفتن افاعیل عروضی به چه درد اونایی میخوره که ریاضی و تجربی‌ان؟
خب درجواب این سؤال باید بگم که جدای از بحث علاقه، دونستن وزن اشعار به شدت توی خوانش کمکتون میکنه و به دنبال اون توی تست قرابت میتونید راحت‌تر از قبل تست بزنید.

از همینجا میخوام اعلام کنم که شاید این تاپیک خیلی طولانی بشه، خوندنش هم وقت زیادی ازتون بگیره، وسطش خسته بشین یا حتی فکر کنید که خیلی وزن شعر چیز سخت و عجیب غریبیه. شاید در درجهٔ اول سخت به نظر برسه ولی اگه با صبر و حوصله وقت بذارید، اگه توضیحات رو متوجه نشدید، چند بار بخونید، یه چند بار که تمرین کنید، دیگه دستتون میاد که باید چیکار کنید.
راستی! تا تریبون دستمه، اینم بگم که اگه از نظر عزیزانی که بیشتر از من میدونن، توی توضیحات و استفاده از کلماتم اشتباهی بود و نیاز به اصلاح داشت، عذرخواهی میکنم و خوشحال میشم اگه باهام درمیون بذارنش.

خب دیگه حرف زدن بسه.تریبونو از دسترسم خارج کنید.
بریم سراغش
اول از همه باید باهم معنیِ «واج» رو یاد بگیریم:
واج کوچک‌ترین واحد صوتی زبان است که می‌تواند در معنای کلمات، تغییر ایجاد کند.
ما دو نوع واج داریم:
واج صامت و واج مصوت
واج صامت اون دسته از واج‌هایی‌ان که خودشون به خودی خود نمیتونن از خودشون صدا تولید کنن و حتی توی لغت هم به معنی بی‌صدا یا ساکت هستن.
واج مصوت هم اون دسته از واج‌هایی‌ان که تولید صدا میکنن.
واج‌های مصوت شیش‌تا هستن:
ــَ ــِ ــُ آ او ای
به سه تای اول مصوت کوتاه و به سه تای دوم مصوت بلند میگن.

ما در حالت کلی تمامی کلمات رو به هجاهایی تقسیم بندی میکنیم. حالا اصلا هجا چیه؟
هجابندی کردن همون کاریه که از دوران ابتدایی یادش گرفتیم. خیلیامون هم تحت عنوان بخش بندی میشناسیمش. مثل هجابندی کلمهٔ الفبا که میشه: اَ-لِف-با
خب ما خیلی از این هجابندیا رو بلدیم. ولی شاید هنوز متوجه نشدیم که این کار دقیقا بر چه اساسی انجام میشه. حالا باید بهتون بگم هجا ترکیبی از کلماته که فقط یدونه مصوت داخلشون باشه.
حالا برگردید و دوباره هجاهای «الفبا» رو بخونید. اگه دقت کنید، میبینید که هر هجا دقیقا یدونه مصوت داره و نه بیشتر.
‌
خب اینا مقدماتی بود برای بحث اصلیمون.
فهمیدن وزن شعر برای ما سه مرحله داره.
مرحلهٔ اول:
طبق معمول مرحلهٔ اول خوندنِ صحیحه. به عنوان مثال این بیت رو بخونید.
مرجان لب لعل تو مرجان مرا قوت
یاقوت نهم نام لب لعل تو یا قوت
‌
اینم خوانشِ صحیحش:
مَرجانِ لَبِ لَعلِ تو مر جانِ مَرا قوت
یاقوت نِهَم نامِ لَبِ لَعلِ تو یا قوت
مرحلهٔ دوم:
مرحلهٔ دوم برای ما میشه تقطیع هجایی شعر و تقسیم کردنش به هجاها. یه نکته‌ای رو اینجا باید راجبش حرف بزنم. وقتی که ما بخوایم وزن شعری رو پیدا کنیم، باید اون شعر رو به صورت لفظی بنویسیمش. یعنی همونجوری که کلمات رو بیان می‌کنیم،بنویسیمش. یعنی چی؟ مثلا همین بیتو درنظر بگیرین. نوشتارش این شکلی میشه:
مَرجانِ لبِ لَعلِ تُ مَر جانِ مَرا قوت
یاقوت نَهَم نامِ لَبِ لَعلِ تُ یا قوت
به این نوع نوشتار هم «خط عروضی» میگن.
الآن باید بریم برای هجا بندی این بیت:
مَر جا نِ لَ بِ لَع لِ تُ مَر جا نِ مَ را قوت
یا قوت نَ هَم نا مِ لَ بِ لَع لِ تُ یا قوت
ما الآن بیت رو هجابندی کردیم.
حالا اگه به این هجاها دقت کنیم، میبینیم که شامل بخش‌های یک حرفی، دوحرفی و حتی سه حرفی‌ان.
ما این هجاها رو به این شکل تقسیم‌بندی میکنیم:

کوتاه (با علامت U نشان می‌دهیم):
صامت + مصوت کوتاه (مثل لَ، بِ، شُ)

بلند (با علامت _ نمایش می‌دهیم):
صامت + مصوت بلند (مثل جا، رو، بی)
صامت + مصوت کوتاه + صامت (مثل لَع، پَر، سِن)

کشیده (با علامت _U نمایش می‌دهیم):
صامت + مصوت کوتاه + صامت + صامت (مثل بُرد)
صامت + مصوت بلند + صامت (مثل کار)
صامت + مصوت بلند + صامت + صامت (مثل راست)

حالا میخوایم اون شعر خودمون رو بیاریم و توسط این علامت‌ها، علامت گذاری کنیم.

یه سری نکته درمورد شعرمون () و خارج از شعرمون () :
باید بدونیم که ما معمولا توی ابیات توالی سه هجای کوتاه (UUU) رو نداریم و اگه جایی مثل این بیت به چنین چیزی برخورد کردیم، حتما شک کنید به این توالی و یکی از اون هجاها بسته به وزن شعر، باید تبدیل به هجای بلند بشه.
کسره (ــِ) جزو واج‌هاییه که هم میتونه هجای بلند تولید کنه و هم هجای کوتاه.
شاعر میتونه به جای آوردن هجای «بلند-کوتاه» از یه هجای کشیده استفاده کنه.
شاعر میتونه آخر مصرع به جای آوردن یه هجای بلند، یه هجای کشیده بذاره. ولی هنوز وزنش رو بلند معرفی میکنیم.
حتما حواستون باشه که ما اینجا به شکل ظاهری کلمات هیچ کاری نداریم و فقط و فقط با شکل گفتاریشون کار داریم.
کلماتی مثل «آب» که اولشون یه همزه دارن، به صورت «ئاب» نوشته میشن.
اگه واج «ای» دقیقا آخر هجا و قبل یه واج دیگه‌ای بیاد، میتونه هجای کوتاه یا بلند درست کنه.
اگه واج «او» در پایانِ هجا و قبل از واج دیگه‌ای یا قبل از همخوان «ی» بیاد، میتونه هجای کوتاه یا بلند درست کنه.
این تکواژها میتونن هم هجای کوتاه بسازن و هم هجای بلند:
میانجیِ « ــِ »
میانجیِ «و»
میانجی‌ها و ضمایر پرسشی «که، چون، چه»
تکواژهایی که به حرفِ «ـه» ختم بشن.
ضمیر «تو»
شمارهٔ «دو»
شاعر میتونه در ابتدای مصرع، به جای زنجیرهٔ «کوتاه-کوتاه-بلند-بلند» از زنجیرهٔ «بلند-کوتاه-بلند-بلند» استفاده کنه.(اگه معنی زنجیره رو هنوز نمیدونید و براتون سؤاله، در ادامه توضیح داده میشه)
‌
اینم از این...راستش ما تا اینجا وزن شعر رو تا سر حد کنکور تشخیص دادیم و میتونیم تستمون رو با آرامش وجود بزنیم. اما اگه میخوایم بیشتر بدونیم و درمورد خود افاعیل عروضی و اسامیشون هم بدونیم، من همچنان توضیحاتی رو میدم.
مرحلهٔ سوم:
مرحلهٔ سوم رو تحت عنوان تقطیع به ارکان و افاعیل عروضی میشناسیم. معمولا وقتی میخوایم چیزی رو به صورت مشخص و واحدی بلد باشیم، براش اسم‌گذاری و یا نمادگذاری میکنیم. توی وزن شعر هم این کدگذاریا رو داریم. به این تقسیم‌بندیا توی شعر میگیم «رکن».
دوباره بریم سراغ شعر خودمون:

همونجوری که میبینید، این شعر ما چهارتا «رکن» داره. دو تا رکن با چهار هجا و دو رکن با سه هجا.
رکن‌ها یک قسمتی، دو قسمتی، سه قسمتی، چهار قسمتی و به ندرت پنج قسمتی هستن.
ممکنه براتون سؤال شده باشه که چرا رکن‌ها رو به صورت سه تا چهارتایی و یه دوتایی تقسیم بندی نکردیم؟
صبوری کنید. جلوتر توضیح میدم.
خب ما « _ _ U» رو تحت عنوان «مفعول»،«U _ _ U » رو تحت عنوان «مفاعیل» و «U _ _» رو تحت عنوان «فعولُن» می‌شناسیم.
پس وزن ما میشه:«مفعولُ مفاعیلُ مفاعیلُ فعولُن».
اینم تصویرِ اوزان پرکاربردی که برای کنکور و اکثر ابیات و اشعار نیازه یاد بگیرید.

حالا بریم سراغ سؤالی که پرسیدید. بحثی که اینه که توی تقسیم بندیای اشعار، خب یکی از مکافاتایی که وجود داره، اینه که یک شعر میتونه به چندین صورت تقسیم بندی بشه. معمولا توی اینجور اشعار، میگن اون وزن‌هایی رو انتخاب و یاد میکنیم که به هم نزدیکتر باشن. و در ضمن ما میتونیم وزن شعر خودمون رو تحت عنوان «مستفعلُ مستفعلُ مستفعلُ فع لُن» هم بشناسیم.

من دیگه هیچ توضیحی ندارم که بدم و حرفام تموم شد.️ امیدوارم که این تاپیک به دردتون بخوره و بتونید با استفاده ازش، به وزن اشعار پی ببرید و دیگه وزن شعرا براتون چیز سخت و سنگین و وحشتناکی نباشه.
موفق باشید بچه‌ها
@دانش-آموزان-نظام-جدید-آلا
@ریاضیا
@تجربیا
@راه-ابریشمی-ها-ادبیات

[danial hosseiny]

danial hosseiny
اینم محض احتیاط
@دانش-آموزان-آلاء

[Narges Azadmanesh]

danial hosseiny
آقای حسینی سپاسگزارم بابت وقتی که گذاشتید

[Elham Hoseni]

danial hosseiny بسیار عالی

[azizian sarchogha]

danial hosseiny
چقدر زحمت کشیدی

[danial hosseiny]

Narges Azadmanesh
خواهش می‌کنم

[danial hosseiny]

Elham Hoseni
️

[danial hosseiny]

azizian sarchogha
امیدوارم به دردتون بخوره

[اهورا]

بیا بالا (UP)

رفقا آموزش آقای حسینی کامله
فقط اگه دوست دارید با تشریح و مثال های بیشتری آموزش ببینید
بعد اینکه تاپیک رو خوندید یه سری هم به این لینک بزنید :

https://shersaz.ir/2589/

فقط چون یه کم پیشرفته گفته قبلش حتما تاپیکو خوب یاد بگیرید.

@دانش-آموزان-نظام-جدید-آلا
@ریاضیا
@تجربیا
@راه-ابریشمی-ها-ادبیات
@انسانیا

[اهورا]

بیا بالا (UP)

@Elham650

@دانش-آموزان-نظام-جدید-آلا
@ریاضیا
@تجربیا
@راه-ابریشمی-ها-ادبیات
@انسانیا

[danial hosseiny]

@سجاد-ذوالفقاری

[مِهردُخت]

danial hosseiny واقعا مفید بود
فقط یه سوال، وزن اشعار نمیتونه خارج از این وزنهایی باشه که تو بخش ارکان بهش اشاره کردین؟

[danial hosseiny]

@Elham650
سلام.
راستش رو اگه بخوای، این اوزانی که نوشته شدن، براساس خود وزن لغات ساخته میشن.
مثلا وقتی ما میگیم فاعلاتن...
فاعلاتن رو اگه هجابندی کنیم، میشه:
فا عـِ لا تُن
بلند کوتاه بلند بلند
و درواقع نامگذاری‌ها بر همین مبنا انجام میشن.
ممکنه رکنی باشه که توی این جدول بهش اشاره نشده باشه. اما بعید میدونم چنین اتفاقی بیوفته.
این رو گفتم که اگه رکن جدیدی پیدا کردی بتونی اسمش رو تشخیص بدی.
این رکن‌های نوشته شده هم پرکاربردترین‌هان. خودم تاحالا چیزی متفاوت از این‌ها پیدا نکردم.

[مِهردُخت]

danial hosseiny آهان ممنون
اینو واسه شعرای خودم میخوام
بنظر کار سختی میاد

[danial hosseiny]

@Elham650
در درجهٔ اول اگر خودت داری شعر میگی، حتما بر اساس اوزان معروف فارسی بگو. بعد از اون به خلق وزن جدید فکر کن.

[مِهردُخت]

danial hosseiny حتما
اولش فکر میکردم شعر یه چیزیه خود به خودی میاد به فکر شاعر و انقدر دنگ و فنگ نداره
الان دارم دنبال وزن شعرهایی که گفتم میگردم ببینم درستن یا نه.البته اگه بشه اسمشونو شعر گذاشت

[danial hosseiny]

@Elham650
قطعا یه چیز خود به خودیه. اما این به این معنی نیست که بدون فکر میاد...
به این معنی هم نیست که باید بشینی فکر کنی تا خلق بشه.
هردو باهمه...

[Sunniva]

danial hosseiny

متشکر

[danial hosseiny]

@salma-khajavi
امیدوارم براتون مفید بوده باشه