ایهام و ایهام تناسب
این دو آرایه معنوی هستند.
شرط اول یادگیری، تسلط بر معنی و مفهوم بیت و عبارت است( مهارت در قرابت معنایی)
داشتن دو یا چند معنی برای یک واژه دلیل بر داشتن ایهام نیست شرط آن است که خواننده متن بین دو معنی واژه با توجه به کل متن شک کند
مثلا در" من بوی گل محمدی را دوست دارم" ایهام ندارد چون "بو" که دو معنی دارد:
1.بو و رایحه
2.آرزو و امید
برای ما شکی ایجاد نمی کند چون فقط یک معنی در اینجا برداشت می شود.
اما در " من به بوی بهار زنده ام زمستان خواهد گذشت " واژه "بو" ایهام دارد چون بین دو معنی آن خواننده شک می کند و در نهایت برداشت او معنی دوم هست.
اگر یکی از معنی های واژه یا هر دو با واژه یا واژگانی در بیت تناسب( مراعات نظیر) داشته باشد به آن ایهام تناسب می گویند
مثال: فرهاد نانوا به مشتری گفت ما جوش شیرین نمی زنیم از خمیر ترش استفاده می کنیم"
" شیرین" در اینجا در بافت کلمه " جوش شیرین" به معنی یکی از مزه هاست ولی در معنی دیگر با " فرهاد" تناسب دارد پس می گوییم در عبارت فوق " شیرین " ایهام تناسب دارد.
هر ایهام تناسبی ایهام است ولی عکس آن درست نیست.
بهتر است واژگانی را که دو معنی دارند و ممکن است در بیت یا عبارتی ایهام ایجاد می کنند مرور کنیم تا در شناخت این آرایه مهارت و سرعت لازم را داشته باشیم.در اینجا آنها را فهرست کرده ایم:
1.روی(فلز-صورت)
2.خراب(مستی-نابودی)
3.هوا(دوستی-عنصر هستی)
4.پرده(پوشش-پرده موسیقی)
5.گوشه(کنج-اصطلاح موسیقی)
6.رنگ(شیوه-الوان)
7.عین(چشم-مثل)
8.مردم(مردمک چشم-انسان)
9.عشاق(اصطلاح موسیقی-عاشقان)
10. راه(اصطلاح موسیقی-طریق)
11.پروانه(حشره-اجازه)
12.گران(سنگین-باارزش)
13.درگرفتن(اثرکردن-آتش گرفتن)
14.از این دست(شیوه-عضو بدن)
15.ترک(رهاکردن-کلاه خود)
16.قانون(اساس و قاعده-نوعی ساز)
17.عود(چوب خوشبو-نام ساز)
18.آهو(غزال-عیب)
19.آیت(آیه قرآن-نشانه)
20.اسب(حیوان اسب-مهره شطرنج)
21.افتاده(بر زمین افتاده-متواضع)
22.بار(مرتبه-محموله)
23.باز(پرنده شکاری-دوباره-گشاده)
24.برآید(ممکن باشد-طلوع کند)
25.بو(رایحه-آرزو)
26.بوستان(نام کتاب سعدی-باغ)
27.پرده(پوشش وحجاب-نغمه موسیقی)
28.پیاده(متضاد سوار-مهره شطرنج )
29.پیل(نام حیوان-مهره شطرنج)
30.تار(رشته مو-تاریک-نوعی ساز)
31.تفسیر(شرح و بیان-تفسیر قرآن)
32.چنگ(دست-نوعی ساز)
33.چین(نام کشور-پیچ وتاب)
34.داد(عدل-فریاد-بن فعل ماضی)
35.دار(درخت-چوبه اعدام)
36.دارا(داریوش-ثروتمند)
37.دستان(زال-نیرنگ-نغمه-دست ها)
38.دوش(دیشب-کتف)
39.راست(درست-متضاد چپ)
40.رخ(چهره-مهره شطرنج)
41.روان(روح-جاری)
42.رود(رودخانه-نوعی ساز-فرزند)
43.روزی(رزق-یک روز)
امیدوارم بدردتون بخره️️
_
