تفاوت سه آرایه مجاز ،استعاره و کنایه
-
به نام خدا
🟡🟡🟡مجاز:🟡🟡🟡🟡
چنان چه واژه ای در معنی واقعی اش به کار نرود "مجاز" است. مجاز در لغت به معنای طریق )راه
راست(، گذشتن و عبور کردن و راه گذر است و در اصطالح علم بدیع به کلمهای که شاعر در کالم میآورد ولی
معنای دیگری غیر از معنای حقیقی را مد نظر قرار میدهد.
در اصطالح ادبی مجاز به لفظی گفته میشود که شاعر در کالم میآورد و معنای دیگری غیر از معنای اصلی و
ظاهری آن را در نظر دارد و با بکار بردن قرینه ذهن مخاطب را از معنای ظاهری به معنای باطنی مورد نظر خود
رهنمون میکند.
بنابراین، در مجاز الاقل باید دو معنا باشد که میان آنها »عالقه« و ارتباطی وجود دارد و گوینده کالم با آوردن
»قرینهای« در کالم خود، ذهن شنونده را از معنای حقیقی منصرف سازد و به معنای مجازی کالم برساند.
چگونه مجاز و استعاره را از هم تشخیص دهیم ؟
به عبارتی ساده چنان چه به جای چیزی "محل یا جز و کل" چیزی را به کار ببریم؛ به این مثالها توجه کنید:
۱-بر آشفت ایران و برخاست گرد.
۲- به کشتن دهی سر به یک بارگی
۳-🟡دست در حلقه ی آن زلف دوتا نتوان کرد.
۴-🟣 مر زبان را مشتری جز گوش نیست.
۵-همت حافظ و انفاس سحر خیزان بود.
در مثال های باال:
ایران مجاز از "مردم" به عالقه ی محل /سر مجاز از "کل وجود "به عالقه ی جز/ دست مجاز از"انگشت "به
عالقه ی کل/زبان مجاز از "سخن"به عالقه ی ابزار/انفاس مجاز از "سخنان یا نصایح" به عالقه ی سببیه است.
استعاره: استعاره نیز نوعی مجاز به عالقه تشبیه است ،چرا که "مشبه به "را به جای مشبه به کار می بریم.
غضنفر)شیر(بزد تیغ بر گردنش
دال تا کی در این زندان فریب این و آن بینی.
ای دیو سپید پای دربند
در مثال های باال چه وازه هایی غیر واقعی یعنی در اصل "مشبه به "اند؟️️🟣🟣🟣🟣🟣🟣🟣🟣🟣🟣🟣🟢🟢🟢🟢🟢🟢🟢🟢
غضنفر :استعاره از "حضرت علی"
زندان: استعاره از "دنیا"
دیو سپید:استعاره از "دماوند"
کنایه: هرگاه "افعال مرکبی "را در غیر معنی ظاهری به کار ببریم ،از کنایه بهره برده ایم.
سر سرکشان زیر سنگ آورد
هنوز از دهن بوی شیر آیدش
عنان را گران کرد اورا بخواند
سر زیر سنگ اوردن:کنایه از کشتن کسی
از دهن بوی شیر آیدش: بی تجربه بودن و خردسالی
عنان گران کردن :کنایه از متوقف کردن اسبخسته نباشید.
-