توی درس دینی رابطه علت و معلول و لازم و ملزوم مشکل خیلی از بچهاس از جمله خودم😅🤭 که من مطالبی دربارش پیدا کردم که امیدوارم براتون مفید باشه🌻❤️❤️
🌟علت و معلول
علت به معناي وجود دهنده و معلول به معناي گيرنده وجود مي باشد. معلول هميشه وابسته به علت بوده و بدون آن تحقق نمي يابدو در مقام وجود يافتن هميشه موخر از علت است يعني علت تقدم وجودي بر معلول دارد؛ اول بايد علت باشد بعد معلول.
كلمات و اصطلاحاتي كه براي علت و معلول در كتابهاي دين وزندگي آمده ونيز در تست هاي سراسري مشاهده شده عبارت اند از:
عليت، زاينده، سبب، ناشي، سرچشمه، حاكي ، مولود، زائيده، بازتاب، و..... . به عنوان مثال:
شيعه بدون عمل سبب (علت) تضعيف موقعيت تشيع(معلول) مي شود.
مقام و منزلت انسانهاي با فضيلت (معلول) ناشي از بندگي واقعي (علت) آنهاست.
اصل انتظار زائيده (معلول) نگاه مثبت دين به آينده تاريخ(علت) است.
نگاه مثبت دين به آينده تاريخ زاينده (علت) اصل انتظار(معلول) است.
پيامد مهم ديدگاه كساني كه مرگ را پايان زندگي مي دانند(علت) اين است كه شادابي و نشاط را از دست مي دهند. (معلول)
دوستي با دوستان خدا (معلول)نتيجه محبت به خداست. (علت)
به عبارتي ديگر دوستي با دوستان خدا مولود(معلول) محبت به خداست.(علت) يا از نگاه خردمندانه اولي الالباب به نظام آفرينش، قانونمند و هدفدار يافتن آفرينش بازتاب (معلول) رازونياز آگاهانه برخاسته از ذكرو تفكر است.
درباره علت و معلول به نكات زير مي توان توجه كنيم:
معمولا در اكثر آيات (نه هميشه) اولِ آيه علت براي ادامه آيه است. مثال: « يا ايها الناس كلوا مما في الارض حلالا طيبا و لاتتبعوا خطوات الشيطان »كه حرام خوري علت و پيروي از شيطان معلول مي باشد.
اما اگر آيه اي از قرآن كريم به صورت شرط و مشروط بيايد هميشه شرط علت جزاي شرط (تالي ) است و بالعكس جزاي شرط معلول شرط است حتي اگر شرط در پايان آيه بيايد. (مثال 3 )
مثال(1) من امن باالله و اليوم الآخر و عمل صالحا(علت) فلا خوف عليهم و لا هم يحزنون (معلول)
ايمان به خدا و يوم آخر علت عدم خوف و عدم حزن مي باشد.
مثال (2) قل اطيعوا الله والرسول فان تولوا فان الله لايحب الكافرين
رويگرداني علت كفر مي باشد
مثال (3)فان تنازعتم في شيء فردوه الي الله و الرسول ان كنتم تومنون باالله و اليوم الآخر
ايمان به خدا و يوم آخر علت برارجاع منازعات به خدا و پيامبر است يا ارجاع منازعات به خدا و پيامبر معلول ايمان به خدا و يوم آخر است.
نكته (1) : در آياتي كه « ف» نتيجه آمده است اين قسمت آيه معلول است. مثال« فلا خوف عليهم و لا هم يحزنون» در مثال (1) ، چون نتيجه همان معلول است.
نكته (2) : در متون فارسي نيز شرط علت جزاي شرط است و جزاي شرط تابع شرط مي باشد؛
اگر در انجام به موقع نماز بكوشيم،(علت) بي نظمي را از زندكي خود دور مي كنيم. (معلول) تداوم نماز به موقع علت است بر نظم در زندگي.
نكته (3): در آياتي كه در آخر آنها صفت آمده است، آن صفت مي تواند خودش علت آن مطلبي باشد كه در آيه آمده است.
مثال: رسلا مبشرين ومنذرين لئلا يكون للناس علي الله حجه بعد الرسل وكان الله عزيزا حكيما.
ارسال رسولان براي انسانها ناشي از عزت و حكمت خداست.
حتي اگر علت هم محسوب نشود صفات آخر آيات معني دارند. مثلا اگر دقت كنيم در آخر آيات توبه صفات غفور ورحيم مي آيد ويا مثلا در آيه«السارق و السارقه فاقطعوا ايديهما جزاء بما كسبا نكالا من الله والله عزيز حكيم »( مائده 38) صفت عزت و حكيم در اين آيه بسيار معنادار است.
[بدين علت ياد گرفتن صفاتي كه در آخر آيات مي آيد ضروري است و مي توانند در سوالهاي تستي مطرح باشند.]
فرق دليل با علت
دليل در زبان عربي همان نشانه در زبان فارسي است. فرق دليل با علت اين است كه علت امر وجودي بيروني است اما دليل امر ذهني است. مثلا در مثال آتش و دود، آتش علت دود در عالم خارج است اما در ذهن اين دود است كه دليل بر آتش مي باشد يعني با ديدن دود ذهن ما به آتش راهنمايي مي شود. دود نشانه آتش است. دليل آتش است نه علت آن.
باران علت خيس بودن زمين است اما خيس بودن زمين دليل بر باريدن باران است.
مثالي از كتاب دين و زندگي دوم در بخش انديشه و تحقيق از سخنان امام علي (ع) :
«هر يك از موجوداتي كه خدا آفريده برهان آفريدگاري و دليل خداوندي است»
در اينجا موجودات دليل وجود خدا معرفي شده است اما مي دانيم كه خداوند علت موجودات مي باشد.
(البته توجه داشته باشيم كه دليل هميشه معلول نيست.)
🌟لازم وملزوم
نسبت لازم و ملزوم با علت و معلول عام و خاص مطلق است به این معنی که هر علت ومعلولی لازم و ملزوم یکدیگرند ولی هر لازم و ملزوم علت و معلول نیستند،بطور مثال حرکت قلم لازم حرکت دست است و ضمناً معلول آن هم می باشد،اما بخار شدن آب لازم جوشیدن آن است ولی معلول آن نیست بلکه جوشیدن آب و بخار شدن آن هردو معلول حرارت دادن آب است.موفق باشید.
استاد جعفری
درلغت نامه دهخدا :
درلازم وملزوم اگر یکی به وجود آید لزوما آن یکی هم به وجود می آید وباید باشد ولی نه ازهم مثل علت ومعلول که معلول ناشی از علت است .
تهیه کننده خانم جلیل زاده
@دانش-آموزان-آلاء
@دانش-آموزان-نظام-جدید-آلا
@تجربیا
@ریاضیا
@انسانیا
